จัดฟันแบบไม่ถอนฟัน คืออะไร? เหมาะกับใคร

การ จัดฟันแบบไม่ถอนฟัน (Non-Extraction Orthodontics) คือ แผนการรักษาทางทันตกรรมจัดฟันที่มุ่งเน้นการเรียงฟันให้สวยงามและแก้ไข การสบฟัน (Occlusion) ให้ถูกต้อง โดยไม่ต้องมีการถอนฟันแท้ (โดยเฉพาะฟันกรามน้อย) ออกไป

ในอดีต การจัดฟันมักจำเป็นต้องถอนฟันเพื่อ "หาพื้นที่" ในการเคลื่อนฟันและแก้ไขปัญหา ฟันซ้อนเก (Crowding) หรือฟันยื่น แต่ในปัจจุบัน ด้วยเทคโนโลยีและองค์ความรู้ที่ก้าวหน้า ทำให้ ทันตแพทย์จัดฟัน (Orthodontist) มีทางเลือกมากขึ้นในการสร้างพื้นที่โดยไม่ต้องสูญเสียฟันแท้ไป

หลักการคัดเลือกผู้ที่เหมาะกับการจัดฟันแบบไม่ถอนฟัน

การจัดฟันแบบไม่ถอนฟัน ไม่ใช่ทางเลือกที่เหมาะกับทุกคน ทันตแพทย์จัดฟันจะเป็นผู้ประเมินอย่างละเอียด โดยผู้ที่มักจะเหมาะกับวิธีนี้ ได้แก่:

1. ผู้ที่มีปัญหาฟันซ้อนเกเล็กน้อยถึงปานกลาง: หากฟันซ้อนเกไม่มากนัก ทันตแพทย์สามารถใช้วิธีอื่นสร้างพื้นที่ได้
2. ผู้ที่มีรูปหน้าด้านข้างที่เหมาะสม: หากผู้ป่วยมี รูปหน้า (Facial Profile) ที่ค่อนข้างแบนหรือสมดุลอยู่แล้ว การถอนฟันอาจทำให้ปากดู "ยุบ" หรือ "แบน" เกินไป การจัดฟันแบบไม่ถอนฟันจะช่วยคงสมดุลของใบหน้าไว้ได้
3. ผู้ที่สามารถขยายขากรรไกรได้: โดยเฉพาะในเด็กและวัยรุ่นที่กรามยังเจริญเติบโตไม่เต็มที่ สามารถใช้เครื่องมือ ขยายขากรรไกร (Palatal Expansion) เพื่อเพิ่มพื้นที่ได้
4. ผู้ที่ไม่มีปัญหาฟันยื่นมาก: หากมีปัญหาฟันยื่นรุนแรง การถอนฟันยังคงเป็นวิธีที่มีประสิทธิภาพที่สุดในการดึงฟันหน้ากลับเข้าไป

เทคโนโลยีใหม่และเทคนิคที่ใช้ (เช่น Damon, Invisalign ฯ.)

เทคโนโลยีสมัยใหม่คือหัวใจสำคัญที่ทำให้การจัดฟันแบบไม่ถอนฟันเป็นไปได้:

• การจัดฟันระบบ Damon (Damon System): เป็นเครื่องมือจัดฟันแบบ Self-ligating ที่มีแรงเสียดทานต่ำ ช่วยให้ฟันเคลื่อนที่ได้ง่ายขึ้น และสามารถช่วย "ขยาย" แนวโค้งของฟัน (Dental Arch) ได้ในระดับหนึ่ง ทำให้เกิดพื้นที่เพียงพอต่อการเรียงฟัน
• การจัดฟันใส (Invisalign): ระบบ จัดฟันใส ที่ใช้คอมพิวเตอร์วางแผนอย่างละเอียด สามารถออกแบบการเคลื่อนฟันที่ซับซ้อน เช่น การดันฟันกรามไปด้านหลัง (Distalization) หรือการขยายแนวฟันออกด้านข้าง เพื่อสร้างพื้นที่โดยไม่ต้องถอนฟัน
• การตะไบฟัน (Interproximal Reduction - IPR): เป็นการลดขนาดความกว้างของฟันเล็กน้อย (ประมาณ 0.1-0.5 มม. ต่อซี่) ในบริเวณซอกฟัน เพื่อให้ได้พื้นที่รวมเพียงพอสำหรับการเรียงฟันที่ซ้อนเกเล็กน้อย เป็นวิธีที่ปลอดภัยหากทำโดยทันตแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ
• เครื่องมือขยายขากรรไกร (Palatal Expanders): ใช้ในผู้ป่วยที่ยังมีการเจริญเติบโต เพื่อขยายเพดานปากและขากรรไกรบนให้กว้างขึ้น

ขั้นตอนการประเมินและวางแผนจัดฟันไม่ต้องถอนฟัน

กระบวนการนี้ต้องอาศัยการวินิจฉัยที่แม่นยำมาก ทันตแพทย์จัดฟัน จะต้องทำการ X-ray (เช่น Cephalometric) การสแกนฟัน 3 มิติ และการวิเคราะห์ รูปหน้า อย่างละเอียด เพื่อประเมินว่าโครงสร้างกระดูกขากรรไกรของผู้ป่วยสามารถรองรับการเรียงฟันทั้งหมดได้หรือไม่ หากทำการขยายแนวฟันแล้ว ฟันจะยังคงอยู่ในฐานกระดูกที่แข็งแรง ไม่ล้มเอียง หรือทำให้เหงือกร่น

‍

‍

ข้อดี/ข้อเสียและข้อควรระวัง

ข้อดี:

• ได้เก็บรักษาฟันแท้ไว้ทุกซี่
• มักจะได้รอยยิ้มที่ดูกว้างและเต็ม (Fuller Smile) ซึ่งเป็นที่นิยมในปัจจุบัน
• รักษาสมดุลของ รูปหน้า เดิมไว้ได้ (โดยเฉพาะคนที่มีใบหน้าแบน)
• ลดความเจ็บปวดและขั้นตอนที่เกี่ยวข้องกับการถอนฟัน

ข้อเสียและข้อควรระวัง:

• ไม่เหมาะกับทุกคน โดยเฉพาะเคสที่มีฟันยื่นมาก หรือ ฟันซ้อนเก รุนแรง
• หากฝืนจัดแบบไม่ถอนฟันในเคสที่ไม่เหมาะสม อาจทำให้ฟัน "บาน" หรือ "ยื่น" ออกมามากกว่าเดิม
• อาจต้องใช้เทคนิคเสริม เช่น การตะไบฟัน (IPR) หรือการปักหมุดจัดฟัน (Mini-screws)
• อาจต้องอาศัยความร่วมมือของผู้ป่วยสูง (เช่น การใส่ยางดึงฟัน หรือการใส่เครื่องมือ จัดฟันใส ตามเวลาที่กำหนด)

คำแนะนำการดูแลหลังจัดฟันแบบไม่ถอนฟัน

การดูแลไม่แตกต่างจากการจัดฟันทั่วไป คือต้องรักษาสุขอนามัยในช่องปากอย่างเคร่งครัด และที่สำคัญที่สุดคือ การใส่รีเทนเนอร์ (Retainer) ตามที่ทันตแพทย์สั่งอย่างเคร่งครัด เพื่อป้องกันฟันล้มหรือกลับมาซ้อนเกอีกครั้ง

FAQ (คำถามที่พบบ่อย)

จัดฟันทุกคนต้องถอนฟันไหม?
‍ไม่จำเป็น การตัดสินใจถอนฟันขึ้นอยู่กับการวินิจฉัยของ ทันตแพทย์จัดฟัน โดยพิจารณาจากปัญหา การสบฟัน ระดับความซ้อนเก และ รูปหน้า ของคนไข้เป็นหลัก

จัดฟันแบบไม่ถอนฟันเหมาะกับเคสไหน?
‍เหมาะกับเคสที่มีฟันซ้อนเกเล็กน้อยถึงปานกลาง, เคสที่ต้องการรักษารูปหน้าเดิมไว้, หรือเคสที่สามารถใช้เทคโนโลยี ขยายขากรรไกร หรือ IPR เพื่อสร้างพื้นที่ได้

จัดฟันแบบนี้ใช้เวลานานกว่าปกติหรือไม่?
‍ไม่จำเป็นเสมอไป ในบางกรณีที่ใช้เทคโนโลยีสมัยใหม่ เช่น Damon หรือ Invisalign อาจใช้เวลาเร็วกว่าหรือเท่ากับการจัดฟันแบบถอนฟันด้วยซ้ำ

ราคาระหว่างแบบถอนกับไม่ถอนฟันต่างกันหรือไม่?
‍ราคาจัดฟันมักขึ้นอยู่กับความซับซ้อนของเคส และ "เทคโนโลยี" หรือ "เครื่องมือ" ที่เลือกใช้ (เช่น จัดฟันใสย่อมแพงกว่าจัดฟันโลหะ) มากกว่าที่จะขึ้นอยู่กับว่าถอนหรือไม่ถอนฟัน

แหล่งอ้างอิง

• คณะทันตแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
• โรงพยาบาลศิริราช ปิยมหาราชการุณย์
• บทความจัดฟันออนไลน์ (Denta-joy)

‍